Nie Ma Próchnicy, Ale Trzeba Borować – Dlaczego? Wyjaśniamy (Stomatolog w Szczecinie)
UBYTKI NIEPRÓCHNICOWEGO POCHODZENIA
Dzięki coraz większej świadomości społeczeństwa, skutecznej profilaktyce, dostępności opieki stomatologicznej oraz preparatów zawierających fluor częstotliwość występowania próchnicy systematycznie spada. Na pierwszy plan wysuwają się jednak inne problemy związane z uzębieniem, a wśród nich tak zwane ubytki niepróchnicowego pochodzenia, czyli uszkodzenia zębów powstałe w wyniku działania czynników innych niż bakterie jamy ustnej.
Najczęściej o ubytkach niepróchnicowego pochodzenia mówimy w przypadku tak zwanego patologicznego procesu zużycia zębów, a więc przedwczesnej utraty tkanek twardych zęba w wyniku działania różnych czynników takich jak:
1. ABRAZJA ORAZ ATRYCJA
Jest to ubytek powstały przez nadmierne tarcie. Przyczyną nadmiernego ścierania zębów mogą być:
- Bruksizm – czyli zaciskanie bądź zgrzytanie zębami bądź inne szkodliwe nawyki nazywane parafunkcjami (nagryzanie na przedmioty, trzymanie narzędzi pracy między zębami – np. gwoździ).
- Nieprawidłowa technika szczotkowania zębów – nacisk szczoteczki, używanie szczoteczki wykonanej ze zbyt twardego włosia, używanie szczoteczek mocno zużytych, co prowadzi do kontaktu zęba z plastikową częścią szczoteczki.
- Nieprawidłowe położenie zęba w łuku – ząb ułożony w ten sposób, że przedwcześnie kontaktuje się z zębami przeciwstawnymi ulega starciu w wyniku nadmiernych sił działających na niego podczas żucia.
- Braki zębowe, zwłaszcza dotyczące zębów bocznych (trzonowych) – gdy ząb został utracony, a brak nie został uzupełniony protetycznie, jego funkcję przejmują zęby sąsiednie, co prowadzi do tego, że muszą znosić one dodatkowe obciążenie. Im większej ilości zębów brakuje, tym intensywniej ścierają się zęby pozostałe. Szczególnie szybko postępuje starcie w wyniku utraty wszystkich zębów trzonowych, kiedy najsilniejsze siły kierowane są na najsłabsze zęby przednie.
2. EROZJA
Do powstawania ubytków erozyjnych dochodzi w wyniku działania środków chemicznych, zazwyczaj kwasów. Najczęstszymi przyczynami erozji są:
- Kwasy pochodzące z pożywienia (owoce cytrusowe, kwaśne napoje)
- Niektóre leki doustne (witamina C w postaci płynnej, toniki żelaza, środki o charakterze kwasowym podawane np. w celu rozpuszczenia niewielkich kamieni nerkowych).
- Praca w zakwaszonym środowisku (zakłady chemiczne)
- Erozje powstałe w wyniku przewlekłych, powracających wymiotów (refleks żołądkowo-przełykowy, ciężkie migreny, ciążą, chemoterapia nowotworowa, choroba alkoholowa).
3. ABFRAKCJA, CZYLI UBYTKI KLINOWE
Ubytki takie powstają w wyniku silnych sił działających na ząb i występują przy szyjce zęba początkowo jako mikroskopijne pęknięcia, a następnie przyjmujące postać ubytku o kształcie klina (podobnym do śladu uderzenia siekiery na ścinanym drzewie)
4. URAZY ZĘBÓW
5. UBYTKI TKANEK TWARDYCH WYSTĘPUJĄCYCH NA TLE CHOROBOWYM LUB OGÓLNOUSTROJOWYM (niecałkowity rozwój szkliwa i/lub zębiny, hipoplazja szkliwa, fluoroza)
Leczenie ubytków niepróchnicowego pochodzenia:
Najważniejszym w leczeniu tego typu ubytków jest eliminacja przyczyny ich powstawania. Zmiana diety, nawyków higienicznych, czy eliminacja szkodliwych nawyków niejednokrotnie jest konieczna, by zapobiec pogłębianiu się lub nawracaniu problemu.
Warto zauważyć, że czynnikiem powodującym powstawanie lub nasilającym intensywność problemu jest często przewlekły stres, który organizm stara się rozładować poprzez np. zgrzytanie zębami. W takim przypadku oprócz interwencji stomatologicznej wskazana jest również konsultacja z psychologiem w celu redukcji napięcia emocjonalnego.
W przeciwdziałaniu szkodliwym następstwom bruksizmu pomocna jest tak zwana szyna relaksacyjna wykonywana przez stomatologa. Zakłada się ją na noc lub w ciągu dnia w przypadku sytuacji zwiększonego napięcia emocjonalnego. Jej działanie polega na „oszukaniu” mózgu i uzyskaniu stanu relaksacji przy mniejszym napinaniu mięśni i w konsekwencji mniejszym nacisku na zęby. Po wyeliminowaniu wszystkich przyczyn powstawania ubytków niepróchnicowego pochodzenia przychodzi kolej na odtworzenie utraconych tkanek zęba poprzez założenie wypełnienia, czy wykonanie korony.
O czym należy pamiętać!
U jednego pacjenta może występować kilka czynników wywołujących ubytki niepróchnicowe jednocześnie (przykładowo – dieta bogata w kwasy i intensywne szczotkowanie twardą szczoteczką). Taka sytuacja powoduje znacznie szybsze powstawanie nowych ubytków.
- Częstą przyczyną powstawania ubytków niepróchnicowego pochodzenia jest stres.
- Odbudowa utraconych tkanek zęba bez wyeliminowania przyczyny nie zawsze stanowi ostateczne rozwiązanie problemu – mogą powstawać nowe ubytki niepróchnicowe.
- Bruksizm i parafunkcje mogą powodować utratę istniejących już wypełnień (ząb wraz z plombą zostaje starty tak mocno, że wypełnienie nie ma się czego trzymać i wypada)
Jeżeli pacjent posiada uzupełnienia protetyczne stałe w postaci mostu czy korony, to zęby pokryte takim uzupełnieniem są chronione przed ubytkami niepróchnicowymi. Jednakże jeżeli zęby przeciwstawne nie są okoronowane, a pacjent zgrzyta zębami, dochodzi do szybszego ścierania się tych zębów w wyniku kontaktu z porcelaną lub metalem korony. Pacjent, który utracił zęby, zwłaszcza trzonowe, a brak ten nie został odtworzony poprzez protezę, most, czy implant jest narażony na ścieranie się pozostałych zębów, w szczególności zębów przednich.
